या हिवाळ्यात आयुर्वेदाद्वारे तुमची प्रतिकारशक्ती कशी टिकवायची?

आयुर्वेदानुसार ऋतू कोणते? वर्षात शिशिरा (हिवाळा), वसंत (वसंत) आणि उत्तरायणातील ग्रीष्म (उन्हाळा) आणि वर्षा (पावसाळा), शरता (शरद ऋतू) आणि दक्षिणायनात हेमंता (शरद ऋतू) असे सहा ऋतू असतात.

उत्तरायण हे सूर्याचे आरोहण किंवा सूर्याची उत्तरेकडील हालचाल दर्शवते. सूर्य लोकांचे सामर्थ्य आणि पृथ्वीची शीतलता हरण करतो. बाला (शक्ती) कमी करते. त्याला अदान कला असेही म्हणतात.

दक्षिणायन सूर्याचे अवतरण किंवा दक्षिण दिशेला सूर्याची हालचाल दर्शवते या काळात व्यक्तीची शक्ती वाढते. त्याला विसर्ग कला असेही म्हणतात      

निरोगी आणि संतुलित जीवनासाठी, निसर्गाशी परिपूर्ण सुसंगत राहणे महत्वाचे आहे. बदलत्या ऋतूतील ऊर्जा समजून घेणे आणि अनुकूल आरोग्य मिळविण्यासाठी आहार आणि जीवनशैलीत बदल करणे आणि त्याद्वारे तुमची प्रतिकारशक्ती वाढवणे महत्त्वाचे आहे.

आयुर्वेदानुसार हिवाळा म्हणजे हेमंत आणि शिशिर ऋतु.

हिवाळ्यात, आपल्या शरीरातील अग्नी (अग्नी) सामग्री वाढल्यामुळे आपली पचनशक्ती सर्वात मजबूत असते, म्हणूनच आपल्या शरीराला पोषण देण्याची ही वेळ आहे. ही अशी वेळ असते जेव्हा तुम्ही शरीराला चांगले पोषण देऊ शकता आणि शरीराची बाला वाढवू शकता.

आपण अन्न मुख्यतः गोड आंबट आणि मीठ चवीनुसार सेवन केले पाहिजे. हिवाळ्यात तुरट, कडू आणि तिखट चव कमी खाणे चांगले आहे, जरी सर्व सहा चवींचा आहारात समावेश केला पाहिजे. गरम, घरी शिजवलेले, बेशिस्त पदार्थ जर तळलेले नसतील आणि तूप किंवा ऑलिव्ह ऑइल सारख्या सहज पचतील अशा तेलांनी शिजवलेले असतील तर ते उत्तम आहेत. थंड पदार्थ टाळा, कारण थंड पदार्थ आणि पेये पचनशक्ती कमजोर करतात.

या हिवाळ्यात तुमची प्रतिकारशक्ती नियंत्रित ठेवण्यासाठी आहार मार्गदर्शक तत्त्वे:

• गव्हाच्या पिठाने तयार केलेले अन्न, उसाचे आणि दुधाचे काळे पदार्थ, ताजे कापणी केलेले मक्यापासून तयार केलेले अन्न, चरबी आणि खाद्यतेल असावे.
• या हंगामात घरगुती लोणी, तूप आणि दूध यासारखे दुग्धजन्य पदार्थ सेवन करणे चांगले. गूळ, तीळ, नवीन तांदूळ, खजूर, अंजीर फायदेशीर आहेत.
• उबदार सूप आणि स्टू, गरम तृणधान्ये आणि उबदार पेये या हंगामात खाणे चांगले आहे.
• बदाम, अक्रोड, खजूर, अंजीर इत्यादी काजू आपल्या आहारात समाविष्ट केले पाहिजेत.
• कफदोषाचा संचय टाळण्यासाठी योग आसन आणि आटप-सेवन (सूर्यस्नान) करावे.
• थंड वातावरणामुळे हा मुख्यतः आरोग्यदायी ऋतू असला तरी या ऋतूत खोकला, सर्दी आणि घशाचे संसर्ग यांसारखे श्वसनाचे आजार मोठ्या प्रमाणात होतात.
• आंघोळीसाठी कोमट पाण्याचा वापर करावा.
• तीळासारख्या कोमट तेलाने सकाळी अभ्यंग किंवा मसाज करावा. ते त्वचा आणि स्नायूंना मजबूत करते आणि ऊतींचे पोषण करते
• तिळाच्या तेलाचे 2 थेंब दोन्ही नाकपुड्यांमध्ये दररोज टाकता येतात.
• पुरेशी झोप घ्या आणि जास्त झोप टाळा.
• दिवसा झोपणे टाळा.
• नियमितपणे प्राणायाम करा.
• स्वतःच्या ताकदीनुसार व्यायाम केला पाहिजे.
• थंड वाऱ्याच्या संपर्कात येणे, रात्री उशिरा झोपणे यासारखी वात वाढवणारी जीवनशैली टाळायची आहे.

हिवाळ्यात चहाच्या स्वरूपात औषधी वनस्पतींचा समावेश केला जाऊ शकतो. दिवसभरात आले आणि तुळशीचा चहा घेऊ शकता. दोन भाग आलेचे तीन भाग दालचिनी आणि चिमूटभर वेलची मिसळून दिवसातून दोनदा असा चहा बनवा. तुम्ही रात्री लिंबू पाणी मध आणि एक ग्लास कोमट हळद दुधासह देखील वापरून पाहू शकता.

हिवाळ्यात मजबूत प्रतिकारशक्ती राखण्यास मदत करणाऱ्या औषधी वनस्पती:

• हरिताकी (टर्मिनलिया चेबुलाची फळे).
• पिप्पली (पाइपर लाँगम) पावडरच्या रूपात मधासह थोड्या प्रमाणात खाऊ शकतो.
• अश्वगंधा कॅप्सूल जे अॅडाप्टोजेन आहे अनेक आरोग्य समस्या आणि तणावावर उपचार करण्यासाठी एक शक्तिशाली उपाय आहे.
• आवळा पावडरच्या स्वरूपात किंवा खाऊ शकतो ताजे आवळा रस.
• रोजच्या पदार्थांमध्ये वेलची, आले, जिरे, हळद आणि दालचिनी यांसारख्या उबदार मसाल्यांचा समावेश करा.
• हिवाळ्यात उपवास टाळा.
• च्यवनप्राश दिवसातून दोनदा कोमट दूध किंवा पाण्यासोबत २ चमचे रोग प्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी एक शक्तिशाली हर्बल उपाय आहे.

वात संतुलित करणारे गुणधर्म असलेल्या तेलांनी अभ्यंग (तेल मालिश) चा अवलंब करावा. हे आपली उर्जा पुनर्संचयित आणि पुनर्संचयित करण्यास मदत करते. विशेषतः टाळू आणि कपाळाला मसाज करावा.

हे असे मार्ग आहेत ज्याद्वारे आयुर्वेदाचे प्राचीन ज्ञान आपल्याला आपली प्रतिकारशक्ती वाढवण्याचे अनेक सुरक्षित आणि नैसर्गिक मार्ग प्रदान करते. जर आपण या शिफारसींचे पालन केले तर आपल्याला नेहमीच चांगले आरोग्य मिळेल आणि आपली रोगप्रतिकारक शक्ती चांगल्या प्रकारे कार्य करेल.