ब्लॅक फंगस: कारणे, लक्षणे, प्रतिबंध आणि आयुर्वेदिक व्यवस्थापन

आम्ही दुसर्‍या लाटेत कोविड -१ cases प्रकरणांमध्ये लक्षणीय वाढ नोंदवत आहोत. एक गंभीर आणि दुर्मिळ बुरशीजन्य आजार, काळ्या बुरशीचे, काही बरे होणाon्या कोरोनाव्हायरस रूग्णांमध्ये दुहेरी झटका येऊ लागला आहे.

या ब्लॉगमध्ये काळ्या बुरशीजन्य संसर्ग, त्याची कारणे, लक्षणे, उपचार आणि प्रतिबंधात्मक उपाय म्हणजे काय यावर चर्चा करू.

ब्लॅक फंगस म्हणजे काय?

ब्लॅक फंगस एक बुरशीजन्य संसर्ग आहे ज्याला म्यूकोर्मिसेट्स नावाच्या मोल्डच्या गटामुळे वातावरणात मुबलक प्रमाणात [१] आढळतात. हे मुख्यतः सायनस, फुफ्फुस, त्वचा आणि मेंदूवर परिणाम करते. यामुळे बाधित भागात काळे होण्याचे किंवा कलंकित होण्यास कारणीभूत ठरते, म्हणूनच - काळी बुरशीचे नाव.

तडजोड प्रतिकारशक्ती असणार्‍या लोकांमध्ये हे संधीसाधू संसर्ग होण्याचा धोका जास्त असतो. 

ब्लॅक फंगस कारणे:

काळ्या बुरशीचे बीजाणू वातावरणात जवळजवळ सर्वत्र दिसतात. हवा किंवा मातीसारख्या सामान्य वस्तूंपासून कोणीही त्याचे संकुचन करू शकते. रुग्णालयांमध्ये वापरल्या जाणार्‍या विविध प्रकारच्या उपकरणे जसे की चिकट पट्टे, लाकडी जीभ निराशा करणारे, हॉस्पिटलचे कपडे, निर्जंतुकीकरण नसलेली उपकरणे किंवा हवा अपुरी पध्दती यांमुळे श्लेष्माचा संसर्ग बाहेर पडला. [२] आयसीयूमध्ये वापरल्या जाणार्‍या ऑक्सिजन सिलेंडर्स किंवा पाईप्स आणि ह्युमिडिफायर्सचे दूषितपणामुळे या बुरशीचे प्रमाण रुग्णांना दिसून येते. हे कट, स्क्रॅप, बर्न किंवा त्वचेच्या इतर प्रकारच्या आघातातून बुरशीचे आत शिरल्यानंतर ते त्वचेतही तयार होते. आपण रोगप्रतिकारक तडजोड करीत असल्यास, नंतर संक्रमणांना अधिक संधी मिळतात.

असलेले लोक मधुमेह, उच्च रक्तदाब, मूत्रपिंड, किंवा हृदयाच्या विफलतेकडे सहसा कमकुवत प्रतिकारशक्ती असते. जेव्हा कोविड -१ severe या गंभीर आजारामुळे हे रूग्णालयात दाखल होतात, तेव्हा डॉक्टर संक्रमण कमी करण्यासाठी स्टिरॉइड्स लिहून देतात. हे स्टिरॉइड्स जळजळ कमी करतात परंतु निरोगी पेशींवर हल्ला करण्यापासून रोखण्यासाठी रोगप्रतिकारक शक्ती कमकुवत करतात. यामुळे रोगप्रतिकारक दक्षता कमी होते आणि रूग्णांना श्लेष्मापाय संसर्ग होण्याची शक्यता असते. []]

काळा बुरशीचे लक्षणे:

शरीरात संक्रमण कोठे विकसित होते यावर आधारित काळ्या बुरशीचे लक्षण वेगवेगळे आहेत. अभ्यास हे दाखवते काळा बुरशीचे लक्षणे कोविड -१ from मधून एखादी व्यक्ती ठीक झाल्यावर दोन ते तीन दिवसानंतर उद्भवते. हे सामान्यत: साइनसमध्ये सुरू होते आणि दोन ते चार दिवसांत डोळ्यांकडे जाते. पुढच्या चोवीस तासांच्या शेवटी, ते मेंदूपर्यंत पोहोचते.

सायनस आणि मेंदूत काळ्या बुरशीच्या संसर्गाच्या लक्षणांमधे हे समाविष्ट आहे:

• नाक किंवा सायनस रक्तसंचय
• एकतर्फी चेहर्याचा सूज
• डोकेदुखी
• अनुनासिक पुलावर किंवा तोंडाच्या वरच्या आतील भागावर काळ्या जखमा ज्या त्वरीत अधिक तीव्र होतात
• ताप
• वेळेत उपचार न केल्यास डोळ्यांतील काळी बुरशीमुळे अंधत्व येते. []]

फुफ्फुसांचा समावेश होतो तेव्हा लक्षणे अशीः

• ताप
• खोकला
• छाती दुखणे
• धाप लागणे

जेव्हा त्वचेचा समावेश असतो तेव्हा लक्षणे अशीः

• फोड किंवा अल्सर
• वेदना आणि कळकळ
• जखमेच्या आसपास अत्यधिक लालसरपणा किंवा सूज

काळा बुरशीचे उपचार:

लिपोसोमल अ‍ॅम्फोटेरिसिन बी किंवा एलएएमबी यासारख्या अँटीफंगल औषधे ही उपचारांची मुख्य ओळ आहे. काळा बुरशीजन्य संक्रमण. प्रगत अवस्थेत, सर्व मृत आणि संक्रमित उती काढून टाकण्यासाठी शस्त्रक्रियेची आवश्यकता असते. रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करणे, स्टिरॉइड्स आणि इम्युनोस्प्रेसिव्ह औषधे सावधगिरीने वापरणे अत्यंत आवश्यक आहे.

काळ्या बुरशीचे आयुर्वेदात उपचार:

काळ्या बुरशीचे रोग म्हणून वर्णन आयुर्वेदिक ग्रंथात उपलब्ध नाही. परंतु सायनस आणि मेंदूच्या बुरशीजन्य संसर्गाची लक्षणे ही आयुर्वेदात वर्णन केलेल्या रक्तजा प्रतिश्यया आणि क्रिमिजा शिरोरोगासारखी आहेत. त्याचप्रमाणे काळ्या बुरशीच्या त्वचेच्या संसर्गाची वैशिष्ट्ये कुष्ठ आणि विसर्प यांच्याशी सहसंबंधित असू शकतात. आयुर्वेद हे म्युकोर्मायकोसिस व्यवस्थापनाच्या समकालीन ओळीत एक ऍड-ऑन असू शकते.

काळा बुरशीचे प्रतिबंध:

संक्रमण टाळण्यासाठी खबरदारी घेणे नेहमीच चांगले. येथे काही सावधगिरीचे उपाय आहेत जे काळे बुरशीचे संक्रमण टाळण्यास मदत करतात:

• बाहेर जाताना एन -95 फेस मास्क आणि फेस शील्ड वापरा. दररोज मुखवटा धुवा किंवा डिस्पोजेबल वापरा. आंघोळ करून आणि शरीरावर नख देऊन वैयक्तिक स्वच्छतेची खात्री करा. कामावरून घरी परत आल्यावर, कसरत केल्यावर किंवा शेजार्‍यांना, नातेवाईकांना, मित्रांना भेट दिल्यानंतर या गोष्टी काटेकोरपणे पाळल्या पाहिजेत.   
• नियंत्रित करत आहे रक्तातील साखर आरोग्य प्राधिकरणाने सुचवलेल्या अत्याचार प्रतिबंधक पद्धतींपैकी एक पातळी आहे. एखाद्याने संसर्गाचा धोका टाळण्यासाठी केवळ डॉक्टरांनी शिफारस केलेल्या डोसमध्ये स्टिरॉइड्सचा वापर केला पाहिजे. वर नमूद केलेल्या चेतावणी चिन्हे आणि लक्षणांवर बारकाईने निरीक्षण करा. उपचार सुरू करण्यासाठी त्वरित आरोग्य सेवा व्यावसायिकांचा सल्ला घ्या.
• योग्य अनुनासिक राखणे आणि मौखिक आरोग्य या मार्गांमधून काळी बुरशीचे आत प्रवेश केल्यामुळे त्याचे अत्यंत महत्त्व आहे. उकळण्यासाठी एक चिमूटभर हळद, त्रिफळा किंवा अल्लम पावडर कोमट पाण्याचा वापर करा. दररोज जीभ स्क्रॅप केल्यामुळे तोंडी पोकळीत वाढ होणारी सूक्ष्मजीव नष्ट होण्यास मदत होते. 
• बाहेर जाण्यापूर्वी आणि घरी परत येण्यापूर्वी प्रत्येक नाकपुडीमध्ये दिवसातून एकदा किंवा दोनदा अनु शेप किंवा गाय तूप सारख्या औषधी तेलाचे 2-3 थेंब घाला. हे श्वसनमार्गामध्ये बीजाणूंचा प्रवेश रोखू शकते. स्टीम इनहेलेशनः दिवसातून दोनदा 10-15 मिनिटे स्टीम इनहेलिंग केल्याने गर्दी कमी होते. नीलगिरीचे तेल किंवा कपूर किंवा अजवाइन किंवा पुदिनाचे 1-5 थेंब थोड्या प्रमाणात घाला.
• धूपणा कर्म किंवा धूळ वातावरणातील शुद्धीकरण आणि हवेच्या संसर्गाचा प्रसार रोखण्यासाठी अद्वितीय आयुर्वेदिक उपाय आहे. धूळ होण्यासाठी गुग्गुळू, वाच, कडुनिंब, कारंजा, हळद, कुष्ठा आणि जटामांसी यासारख्या अँटीमाइक्रोबियल आणि अँटीफंगल औषधी वनस्पतींचा वापर करा.
• आयुर्वेदिक इम्युनो-मॉड्युलेटरी पूरक कोविड -१ management व्यवस्थापन पथकासह एकत्रित केल्याने काळ्या फ्यूगस संसर्गास प्रतिबंध होऊ शकतो. आवळा, गिलोयआणि अश्वगंधा त्यांच्या पुनरुज्जीवन गुणधर्मांसाठी सुप्रसिद्ध आहेत. संबंधित गुंतागुंत रोखण्यासाठी ते फायदेशीर आहेत. डॉक्टरांशी सल्लामसलत केल्यानंतर या औषधी वनस्पती किंवा आयुर्वेदिक फॉर्म्युलेशन घ्या.
• जास्त आंबट, मीठ आणि मसालेदार अन्न टाळा. कोविडनंतरच्या पुनर्प्राप्तीमध्ये 2-3 महिन्यांपर्यंत प्रदूषित भागात किंवा शेतातील कामात बागकाम करणे किंवा बागकाम करणे देखील टाळा. बुरशीजन्य बीजाणू मातीत मोठ्या प्रमाणात उपस्थित असतात.

ब्लॅक फंगसवरील अंतिम शब्दः

कोविड-रिकव्हर झालेल्या रुग्णांमध्ये काळ्या बुरशीच्या प्राणघातक संसर्गाच्या आजाराच्या बाबतीत आम्ही वाढत आहोत. ते रोखण्यासाठी खबरदारीची पावले उचलणे निर्णायक आहे.

काही चिन्हे दिसल्यास त्वरित वैद्यकीय सल्ला घ्या. आयुर्वेदिक प्रतिबंधात्मक उपायांचे अनुसरण केल्यास संरक्षित राहण्यास मदत होते. 

संदर्भ:

1. एस कामेश्वरन एट अल, इंट. औषधनिर्माणशास्त्र आणि क्लिनचे जे. संशोधन खंड -5 (2) 2021 [24-27] https://ijpcr.net/ijpcr/issue/view/12
2. मूरथी ए, गायकवाड आर, कृष्णा एस, इत्यादी. एसएआरएस-कोव्ही -2, अनियंत्रित मधुमेह आणि कॉर्टिकोस्टेरॉईड्स-मॅक्सिलोफेसियल प्रदेशातील हल्ले बुरशीजन्य संक्रमणांमधील एक अपवित्र ट्रिनिटी? एक पूर्वगामी, बहु-केंद्रित विश्लेषण [प्रिंट करण्यापूर्वी ऑनलाइन प्रकाशित, 2021 मार्च 6]. जे मॅक्सिलोफेक ओरल सर्ज. 2021; 1-8. doi: 10.1007 / s12663-021-01532-1 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33716414/
3. इब्राहिम एएस, स्पेलबर्ग बी, वॉल्श टीजे, इत्यादि. म्यूकोर्मिकोसिसचे पॅथोजेनेसिस. क्लिन इन्फेक्शन डिस्क 2012; 54 सप्ल 1 (सप्ल 1): एस 16 – एस 22 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3286196/
4. भट प्रथम, बेग एमए, अथर एफ. सीओव्हीआयडी -१ patients मधील रुग्णांना समकालीन धमकी दिली गेली ज्यामुळे भारतात श्लेष्मायकोसिस होतो. जे बॅक्टीरिओल मायकोल ओपन .क्सेस. 19; 2021 (9): 2‒69. डीओआय: 71 / jbmoa.10.15406 https://medcraveonline.com/JBMOA/JBMOA-09-00298.pdf